Niet naar het WK in Qatar? Erger dan hypocriet!
Arabische wereld Westerse regeringsleiders zijn afwezig bij sportwedstrijden, maar leveren intussen wel gevechtsvliegtuigen aan de Arabische wereld.
Door Carolien Roelants is columnist van NRC. Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2022/04/22/niet-naar-qatar-erger-dan-hypocriet-a4117014.
In 2013 was ik voor het laatst in Saoedi-Arabië, nog onder koning Abdullah. Ik werd weggejaagd van terrassen, want vrouw, en het enige vertier was een cola in de hotellobby (afgezien van de interessante interviews waarvoor ik er was). Maar als ik nu zou gaan, kan ik naar de film en, als ik geluk heb met de programmering en het niet uitverkocht is, naar de opera. Een straatfestival, een popconcert of Amerikaans vrouwenworstelen. Symphony under the Stars in het antieke Al-Ula, de nieuwe, strak-gepimpte toeristentrekpleister. Volgend jaar gaat pretpark Six Flags open.
Kroonprins Mohammed bin Salman, die sterke man en inspirator is van dit swingende Saoedi-Arabië, heeft de inkomsten van buitenlandse toeristen en buitenlandse investeerders nodig voor zijn grootse vernieuwings- en diversificeringsplannen, weg van de olie. Daarom zijn steile geestelijken en hun intolerante, puriteinse voorschriften die er decennialang zijn ingehamerd, zonder meer terzijde geschoven.
Met de oliemiljarden zijn in plaats daarvan hoogste kaliber internationale voetbal-, golf- en spectaculaire bokswedstrijden binnengehaald. Saoedi-Arabië, thuis van de twee heiligste plaatsen van de islam, is nu ook in de woorden van minister van Sport prins Abdulaziz bin Turki al-Faisal „huis van de motorsport”. Max Verstappen heeft er zojuist de GP van Jeddah gewonnen, maar vergeet ook niet de Formule E en de Rally van Dakar, die u afgelopen januari thuis dagelijks onder andere op RTL7 en Eurosport kon volgen.
Sportswashing natuurlijk, en arts– en watalnietwashing. Om westerse leiders te verleiden en te laten vergeten dat Saoedi-Arabië aan de ene kant weliswaar aanzienlijk lolliger is dan in 2013, maar aan de zelfkant een stuk repressiever. Vrouwen mogen eindelijk autorijden, maar vrouwenactivisten werden meteen gevangen gezet, en is, voorzover nu weer vrij, verboden hun mond open te doen. Onder koning Abdullah kon ik hen gewoon spreken, nu hebben ze een spreekverbod.
Blij met het nieuwe regime
De afgelopen vijf spetterende maanden muziek, dans en theater van het Festival Riyadh Season trokken meer dan vijftien miljoen uitgelaten bezoekers. Ik twijfel er niet aan dat heel veel Saoediërs blij zijn met het nieuwe regime. Maar het is óók zo dat iedereen die een kik van kritiek geeft, de cel ingaat. Denk ook even aan de liquidatie van de kritische – niet eens dissidente! – Saoedische commentator Khashoggi in oktober 2018 in een Saoedisch consulaat in Istanbul.
Vorige maand werden op één dag 81 mannen terechtgesteld, de helft waren leden van de gediscrimineerde sjiitische minderheid, wegens een tamelijk vaag omschreven verscheidenheid aan geweldsmisdrijven. Human Rights Watch noemde het „hoogst onwaarschijnlijk” dat ook maar een van de mannen een eerlijk proces had gekregen. De door de kroonprins gelanceerde, verwoestende oorlog in Jemen duurt nu al zeven jaar voort.
De Saoedische kroonprins heeft het maar druk in zijn wasserette. Net als zijn collega-sterke man, de kroonprins van Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten, net als de koning van Bahrein en net als de emir van Qatar. Alle vier hebben ze een abonnement op de F1 Grand Prix gekocht; Qatar zou graag ook de vanwege de oorlog in Oekraïne geschrapte Russische GP overnemen, hoe meer hoe beter, zal ik maar zeggen. Bahrein en de Emiraten hebben daarnaast wielerploegen aangeschaft; Saoedi-Arabië, Qatar en de Emiraten ook internationaal tot de verbeelding sprekende Europese voetbalclubs.
Qatar heeft de hoofdprijs: het WK voetbal. Allemaal hebben ze olie- en gasmiljarden. En allemaal leiden ze zeer repressieve regeringen die weinig tot niets willen weten van vrijheid van meningsuiting en andere burgerlijke vrijheden, die met hun geld elke democratische opflakkering in andere landen uitdoven en die de miljoenen gastarbeiders uitknijpen die hun nieuwe steden, stadions, infrastructuur en paleizen bouwen.
Ze hebben gelijk, want de fans van de F1 en de overgenomen voetbalclubs kan dat niets schelen, als hun favorieten maar winnen, en westerse leiders hebben er tegenwoordig werkelijk alles voor over om met hen zaken te doen. Democratie, of ten minste iets meer vrijheid, en mensenrechten wijken steeds verder voor autocratie en onvrijheid. Belangen gaan voor alles. Dus geeft het niet dat alle Arabische Golfstaten, en trouwens bijna de hele Arabische wereld, weigeren de Russische agressie tegen Oekraïne te veroordelen, iets wat het Westen toch zeer aan het hart gaat. En de Russische wapenindustrie gewoon op de Saoedische wapenbeurs haar materieel uitstalt.
Belangrijker voor de westerse leiders is dat de Golfleiders bij machte zijn de olie- en gaskranen verder open te zetten en de hoge gas- en benzineprijzen weer omlaag te duwen. Wat ze vooralsnog niet doen omdat hoge olieprijzen voor henzelf wél winstgevend zijn. En waarom zouden ze trouwens het Westen tegemoet komen?
Onbeperkt wapens leveren
Ik schreef westerse leiders, ik noem namen. De Franse president Macron, die in december 2020 feitelijk de tegenwoordige westerse opstelling vertolkte op een persconferentie in Parijs, naast de bezoekende Egyptische president Sisi, cipier van 60.000 politieke gevangenen. Mensenrechten en democratie zijn belangrijk, zei hij. Maar let op: belangrijker, zei hij, zijn de regionale stabiliteit en de strijd tegen terrorisme. In Macrons woordenboek staan die termen voor het aanblijven van bevriende autocraten aan wie haast onbeperkt wapens kunnen worden geleverd.
Volstrekt begrijpelijk dat Macron er een jaar later ook geen been in zag als eerste vooraanstaande westerse leider na de liquidatie van Khashoggi bij de Saoedische kroonprins langs te gaan en hem zodoende rehabiliteerde. „Wie kan ook maar een seconde denken dat we Libanon kunnen helpen en vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten kunnen bewaren als we zeggen: ‘we gaan niet praten met Saoedi-Arabië, het volkrijkste en machtigste land in de Golf?’” Weer die stabiliteit. Hij ging op die reis ook naar de Emiraten, waar hij voor ongeveer 17 miljard euro gevechtsvliegtuigen en helikopters verkocht.
Vorige maand volgde de Britse premier Boris Johnson in zijn voetsporen, om met de kroonprins over uitbreiding van de olieproductie en dus lagere olieprijzen te praten. Hij kreeg geen toezeggingen. Op de vraag of hij de 81 executies aan de orde had gesteld, antwoordde Johnson dat „ondanks het nieuws waarop u doelt, dingen in Saoedi-Arabië veranderen […] Daarom hechten we waarde aan het partnerschap.” De oorlog in Jemen wordt aan Saoedische kant voor een belangrijk deel met Britse gevechtsvliegtuigen gevoerd.
Ook de Amerikaanse president Biden, die van Saoedi-Arabië een paria ging maken wegens Khashoggi en de oorlog in Jemen, is bijgedraaid. Hij levert sinds kort zogenaamde defensieve wapens aan Saoedi-Arabië, en wil nu wél met de kroonprins praten, want Oekraïne en die olieprijzen. Maar die even niet met hem, na al dat gezeur over mensenrechten en Jemen. In een satire op de Saoedische tv werd Biden belachelijk gemaakt als een vergeetachtige, slaperige oude man.
Ik wed dat geen van deze regeringsleiders straks naar het WK in Qatar gaat, net zomin als de meeste westerse regeringsleiders zich in februari lieten zien op de Winterspelen in China. Een loos gebaar, want in autoritaire kringen weten ze heel goed wat ze aan de zogenaamde voorvechters van de vrije wereld hebben. Hypocriet? Erger dan dat, uiteindelijk ondermijnen ze de eigen democratie.
