Begin wederopbouw van Syrië en terugkeer van vluchtelingen?
De oorlog in Syrië duurt nu zeven jaar, langer dan wie dan ook in 2011 voor mogelijk heeft gehouden. De resultaten zijn verschrikkelijk. Er vielen een paar honderdduizend doden, 6,3 miljoen Syriërs leven als vluchteling in andere landen, 6 miljoen anderen zijn verjaagd door het geweld en leven binnen de landsgrenzen, ook onder erbarmelijke omstandigheden. Iedereen die dit een onverdragelijke situatie vindt zit met twee grote vragen. 1. Is het einde van dit oorlogsdrama in zicht? 2. Zo ja, hoe realistisch is het om te hopen de terugkeer van de vluchtelingen en de daarvoor noodzakelijke opbouw van de verwoeste steden?
De top in Istanboel
Gisteren, zaterdag 27 oktober vond in Istanboel een top over Syrië plaats. De Turkse president Erdogan heeft daarvoor de Russische, Franse en Duitse leiders Poetin, Macron en Merkel uitgenodigd. Wat kan dit betekenen voor de bevolking van Syrië? Er is hoop en helaas ook reden voor terughoudendheid. Hoop kan om te beginnen worden ontleend aan het ervaringsfeit dat vier leiders van invloedrijke landen, los van de vraag hoe democratisch elk van hen is, alleen bijeenkomen als zij de verwachting hebben met een resultaat te kunnen komen. Van buitenaf gezien liggen de belangen als volgt. Rusland heeft er in grote delen van Syrië voor gezorgd dat de vijanden van de Syrische dictator Assad zijn verslagen. Maar Rusland heeft geen geld om de chaos te keren die dreigt als miljoenen mensen willen terugkeren naar de puinhopen die zij hebben achter gelaten. De Europeanen hebben dat geld in principe wel. De Europese Unie, Frankrijk en Duitsland voorop, hebben belang bij stabiliteit en geen nieuwe vluchtelingenstromen. Ook Turkije dat drie miljoen Syrische vluchtelingen herbergt, wil rust en wederopbouw.
Is het einde van de oorlog in zicht?
Wat de tweede vraag betreft zijn er drie belangrijke obstakels die tot terughoudendheid manen. De belangrijkste is dat de Verenigde Staten in het oosten van Syrië een strategisch gebied beheersen en niet graag zien dat Rusland, mogelijk samen met Europa, het in een stabiel Syrië voor het zeggen krijgt. Tot nu toe komt de samenwerking tussen de VS en Rusland die nodig is voor uiteindelijke stabiliteit, niet tot stand. Het tweede obstakel ligt in het noord-westen van Syrië: in de regio Idlib hebben zich de verslagen opstandelingen, islamisten en terreurgroepen gedwongen geconcentreerd en vermengen zich met honderdduizenden non-combattanten. Dus een aanval leidt tot een enorm bloedbad. Het derde probleem is eenvoudig te benoemen: Assad. Rusland wil hem waarschijnlijk wel kwijt maar probeert dat via een politiek proces, via het opstellen van een grondwet. Die moet er onder andere voor zorgen dat terugkerende vluchtelingen niet met een ‘bijltjesdag’ door Assads veiligheidsdiensten worden geconfronteerd. De inschatting van Poetin is dat hij daarvoor de EU nodig heeft.
Hoop op terugkeer en wederopbouw?
De uitkomst van de top in Istanboel is dus moeilijk te voorspellen. Merkel en Macron zullen hopelijk het einde van het presidentschap van dictator Assad kunnen inbouwen in eventueel te maken afspraken. Europa kan bij de opbouw van een nieuw Syrië (om minder gaat het niet) ook weer niet president Trump openlijk op de tenen gaan staan, althans dat zal de Syrische bevolking weinig helpen. Het is de vraag of de gemaakte afspraken allemaal openbaar worden. Zondag en maandag weten de Syriërs en wij iets meer.
Jan Schnerr, 27 oktober 2018
