(van de website van het Humanistisch Verbond)
21 oktober 2015
‘Rede is vrede’ is haar motto. Sommige mensen lachen er een beetje om, zegt Anke Polak, bestuurslid van het Humanistisch Vredesberaad. Maar zij gelooft erin. “De Nobelprijs voor de Vrede in Tunesië is een prachtig voorbeeld van de kracht van dialoog en redelijkheid.”
Anke Polak (67, lid van het Humanistisch Verbond) was tussen 2002-2011 voorzitter van het Humanistisch Vredesberaad. Zij is nu bestuurslid. Een van de belangrijkste activiteiten van het beraad is de uitreiking van de tweejaarlijkse prijs Journalist voor de Vrede. En vredeseducatie heeft dankzij het Vredesberaad een plaats gekregen in het Humanistisch Vormingsonderwijs.
Waar begon uw betrokkenheid?
“Toen ook Nederland, zonder toestemming van het parlement, meedeed aan de luchtaanvallen boven Kosovo in 1999 en daar de chaos compleet werd, dacht ik: dit moet toch op te lossen zijn zonder het gebruik van geweld? Ik was daarvoor nooit actief geweest in een vredesbeweging. Wel in de politiek, maar vond dat we in de politiek te weinig bereikten.
Wat was uw drijfveer?
“Ik geloof in mensen. Ook oorlog is een ‘mensenproduct’ dat door redelijkheid en dialoog voorkomen kan worden. Uit onderzoek blijkt dat onder meer ‘horizontale ongelijkheid’ tussen burgers (al dan niet in de hand gewerkt door overheden die dat stimuleren) een belangrijk rol speelt bij ontstaan van burgeroorlog. Dus burgers kunnen zelf het heft in handen nemen om ongelijkheid tegen te gaan. Bijvoorbeeld door met elkaar in het maatschappelijk middenveld het redelijke gesprek te voeren en bewust op democratische wijze een beter bestuur te kiezen. Goede informatie is daarvoor onontbeerlijk, media hebben daarin een belangrijke rol. Juist daarom hebben we de vredesprijs voor journalistiek ingesteld. Geweldloos weerbaar zijn dus, een visie die veel humanisten eerder al aanhingen.”
Is dat niet al te optimistisch. Hoe zou je als humanist een gesprek moeten voeren met iemand van Islamitische Staat(IS). Iemand die niet open staat voor de mening van een ander?
“Door met een open vizier de drijfveren en motieven van de ander proberen te begrijpen. Iemand van IS is ook een mens. En we moeten ook niet vergeten dat wij als westerlingen ook onze blinde vlekken hebben, dat we soms ook met twee maten meten. Wat IS doet is verschrikkelijk, maar er zijn ook veel onschuldige burgers gestorven door drones. Er zijn nog andere vragen die je kunt stellen. Misschien is het wel niet zo’n gek idee om ruimte te maken voor een Islamitische Staat. Een politieke oplossing in Syrië moet worden onderzocht, bijvoorbeeld een coalitieregering. Vrede komt dichterbij als mensen niet dogmatisch aan ideologieën vasthouden en daarvoor vechten. In plaats daarvan zou je van redelijke uitgangspunten moeten uitgaan en moeten blijven communiceren.“
Wat geeft hoop?
“De toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan een Tunesisch politiek overlegorgaan, het Nationale Dialoog Kwartet. Als ik zie dat daarbij maatschappelijk middenveld een sleutelrol heeft gespeeld stemt me dat hoopvol.” In de Tunesische politiek was het onrustig sinds de val van president Zine al-Abidine Ben Ali begin 2011. Het was het eerste Arabische land waar in 2011 een oud autocratisch regime in korte tijd ineenstortte. In Tunesië hebben de omwentelingen democratie en vooruitgang opgeleverd en meer gelijke rechten voor alle burgers.
Wat valt u op in het debat over vluchtelingen?
“Een aantal zaken. Dat christenen het monopolie bij de opvang opeisen. Er worden al bijbels bijgedrukt op de Veluwe in het Arabisch. Maar ook dat humanisten (en het Humanistisch Verbond) zich meer moeten laten horen. Want het is een hysterisch debat geworden, waarbij te vaak oneliners en tegenstellingen het debat overheersen. En waarbij ik de menselijk kant het van het verhaal mis. Ook moeten we leren van de fouten uit het verleden en voorkomen dat vluchtelingen van opvang naar opvang verhuizen en gedetineerd worden.”
